Έχετε δυσάρεστη αναπνοή; Μάθετε περισσότερα…

Η κακοσμία του στόματος (επιστημονικά χαλίτωση) αποτελεί ένα σύνηθες πρόβλημα ανδρών και γυναικών χωρίς να κάνει διακρίσεις σε ηλικίες. Η κακοσμία μπορεί να έχει κοινωνικές, επαγγελματικές και ψυχολογικά δυσάρεστες συνέπειες.
Μεγάλο τμήμα των ατόμων με δυσάρεστη αναπνοή, δεν αναγνωρίζει το πρόβλημα, εξαιτίας του φαινομένου της προσαρμογής, με αποτέλεσμα το ίδιο το άτομο να μην το αντιλαμβάνεται.

Αίτια της κακοσμίας στόματος

Στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων της κακοσμίας η αιτία εντοπίζεται στη στοματική κοιλότητα. Η κακοσμία του στόματος οφείλεται στην αύξηση της συγκέντρωσης βακτηρίων στο σύνολο του στόματος, στα δόντια και στη γλώσσα. Η μεταβολική λειτουργία αυτών των βακτηρίων δημιουργεί δύσοσμα θειούχα πτητικά παραπροϊόντα, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη δυσάρεστη αναπνοή.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να διαχωρίσουμε μεταξύ πραγματικής κακοσμίας και εκείνης  που συναντάται φυσιολογικά το πρωί μετά το νυχτερινό ύπνο και οφείλεται στη μειωμένη παραγωγή σάλιου κατά τη διάρκεια της νύχτας και εξαφανίζεται μετά το βούρτσισμα των δοντιών. 

Οι πιθανές αιτίες της “πραγματικής” κακοσμίας μπορεί να είναι οι εξής:

• Κακή στοματική υγιεινή: οι εγκατεστημένοι βακτηριακοί πληθυσμοί στη στοματική κοιλότητα αλληλεπιδρούν με υπολείμματα τροφών, επιθηλιακά κύτταρα και συστατικά του σάλιου και δημιουργούν δύσοσμα θεïικά αέρια. Η αμελής στοματική υγιεινή επιτείνει τη συσσώρευση βακτηρίων με επακόλουθο την εμφάνιση έντονης δυσοσμίας.
• Ξηροστομία: η ξηροστομία είναι ένα συχνό αίτιο κακοσμίας. Το σάλιο σε φυσιολογικές συνθήκες βοηθά στον αυτοκαθαρισμό της στοματικής κοιλότητας. Σε ξηρό περιβάλλον , όμως, η αναπαραγωγή των βακτηρίων γίνεται ευκολότερη. Η ξηροστομία μπορεί να αποτελεί ένα φυσιολογικό εποχιακό χαρακτηριστικό (π.χ. το καλοκαίρι), μπορεί να είναι αποτέλεσμα λήψης φαρμάκων (αντικαταθλιπτικά, αντιυπερτασικά, διουρητικά), ή μπορεί να είναι συνοδό σύμπτωμα συστηματικών ασθενειών όπως ο διαβήτης ή το σύνδρομο Sjögren. Επίσης άτομα που υπόκεινται σε ακτινοθεραπείες κεφαλής και τραχήλου ή χημειοθεραπείες εμφανίζουν ξηρότητα στόματος.
• Νόσοι των ούλων: στις περισσότερες περιπτώσεις η κακοσμία είναι συνοδό σύμπτωμα νόσων των ούλων. Η ουλίτιδα, η περιοδοντίτιδα, οι οποίες είναι νόσοι μικροβιακής αιτιολογίας, συνοδεύονται απο δυσάρεστη αναπνοή. Συγκεκριμένα η περιοδοντίτιδα χαρακτηρίζεται απο ένα περιβάλλον που ευνοεί την παγίδευση όχι μόνο υπολειμμάτων τροφής αλλά και νεκρωμένων επιθηλιακών κυττάρων, τα οποία επιτρέπουν με τη σειρά τους την υπερανάπτυξη αναερόβιων μικροβίων. Ειδικότερα η νεκρωτική ελκώδης περιοδοντίτιδα συνοδεύεται απο έντονη κακοσμία.
• Τερηδονισμένα δόντια: η ύπαρξη τερηδονισμένων ή χαλασμένων δοντιών είναι μία από τις πιο σύνηθεις αιτίες κακοσμίας του στόματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι τερηδονικές βλάβες  μπορεί να είναι τόσο προχωρημένες που να έχουν προκληθεί αποστήματα.
• Έγκλειστο δόντι: συχνά η ανατολή των 3ων γομφίων (φρονιμίτες) μπορεί να προκαλέσει μία φλεγμονή γνωστή ως περιστεφανίτιδα. Τμήμα των ούλων καλύπτει χαλαρά μέρος του δοντιού με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται υπολείμματα τροφών και να αναπτύσσονται μικροβιακές αποικίες, προκαλώντας φλεγμονή, με έντονο πόνο, οίδημα (πρήξιμο) και κακοσμία.
• Προσθετικές εργασίες: ασθενείς που φέρουν κινητές προσθετικές εργασίες (μερικές ή ολικές οδοντοστοιχίες) οφείλουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και επιμελείς με την καθαριότητας τους. Η κατακράτηση υπολειμμάτων τροφών μπορεί να προκαλέσει διαφόρων τύπων μυκητιάσεις.
• Κατανάλωση τροφών με έντονη μυρωδιά: βασικοί ένοχοι για δυσάρεστη αναπνοή είναι τροφές όπως το κρεμμύδι, το σκόρδο, ο καφές και τα καρυκεύματα. Οι τροφές αυτές περνούν στο κυκλοφορικό σύστημα και αποβάλλονται μέσω των πνευμόνων.
• Κάπνισμα: το κάπνισμα μπορεί να αποτελεί άμεσο ή έμμεσο αιτιολογικό παράγοντα κακοσμίας. Γενικά στους καπνιστές παρατηρείται υπερτροφία των θηλών της γλώσσας, η άνω επιφάνεια της οποίας είναι συχνά οιδηματώδης και κατακρατεί προϊόντα του καπνού με αποτέλεσμα να χρωματίζεται η γλώσσα με ένα σκούρο χρώμα. 
• Αλκοολισμός: η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος, εκτός από το γεγονός ότι έχει ενοχοποιηθεί για την αυξημένη εμφάνιση καρκινικών δυσπλασιών στη στοματική κοιλότητα, έχει ως αποτέλεσμα την ξήρανση της στοματικής κοιλότητας, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη αναερόβιων μικροβίων που προκαλούν δυσοσμία.
• Υπερβολικές δίαιτες:  οι λεγόμενες χημικές δίαιτες που στηρίζονται στη μεγάλη λήψη πρωτεϊνών και την ελλιπή ή μηδενική λήψη υδατανθράκων ταλαιπωρούν τον μεταβολισμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο οργανισμός αναγκάζεται να προσφύγει στο λίπος για την απόκτηση ενέργειας, αντί στους υδατάνθρακες. Καθώς ο οργανισμός καταναλώνει το λίπος, παράγονται κετόνες, οι οποίες είναι δύσοσμες και μπορεί να απελευθερωθούν στην αναπνοή. Η πάθηση αυτή αναφέρεται ως κέτωση.
• Λήψη φαρμάκων: η μακροχρόνια λήψη φαρμάκων είναι δυνατόν να προκαλέσει ξηροστομία και κατ΄ επέκταση κακοσμία. Τέτοιες κατηγορίες φαρμάκων είναι τα αντικαταθλιπτικά, τα διουρητικά και τα αντιυπερτασικά.
• Συστηματικές ασθένειες: υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί η κακοσμία του στόματος να αποτελεί σημάδι κάποιας συστηματικής ασθένειας. Οι συνήθεις ασθένειες είναι ο σακχαρώδης διαβήτης και η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμιση. Στις περιπτώσεις που ο διαβήτης σχετίζεται με την κέτωση, η δυσοσμία της αναπνοής μπορεί να είναι και ένα πρώτο σημάδι για την παραπομπή του ασθενούς για περαιτέρω ιατρικό έλεγχο. Στην γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμιση έχουμε απελευθέρωση των οξέων του στομάχου στο κατώτερο τμήμα του οισοφάγου.
  Άλλες ασθένειες που σχετίζονται με κακοσμία είναι η νεφρική ανεπάρκεια (οξεία, χρόνια), η εντερική απόφραξη (προκαλεί οσμή κοπράνων), ο οισοφαγικός καρκίνος ή ο καρκίνος του στομάχου.
• Στοματική αναπνοή: οι ασθενείς που αναπνέουν από το στόμα και όχι από τη μύτη εμφανίζουν δυσοσμία. Αυτό οφείλεται στο ότι αλλάζει η ισορροπία του στόματος, διότι η στοματική αναπνοή οδηγεί σε ξηροστομία. Στοματική αναπνοή μπορεί να εμφανίζουν ασθενείς με παραρρινοκολπίτιδες, με απόφραξη της αναπνευστικής οδού, με άπνοια ύπνου, με έντονα συγκελισιακά προβλήματα.
• Μεταβολικά σύνδρομα: κακοσμία εμφανίζεται και σε ασθενείς με μεταβολικά σύνδρομα, όπως η βουλιμία. Σε αυτή την περίπτωση η κακοσμία οφείλεται στη συχνή πρόκληση εμετού.

Αντιμετώπιση της κακοσμίας στόματος

Υπάρχουν πολλές πρακτικές, όπως η χρήση στοματικών διαλυμάτων με αντιμικροβιακή δράση ή η μάσηση τσίχλας χωρίς ζάχαρη (με ξυλιτόλη) ή η κατανάλωση καραμέλων μέντας, οι οποίες εκτός του ότι προσφέρουν μία πρόσκαιρη και προσωρινή λύση, δεν αποτελούν λύση της αιτίας της κακοσμίας.

Η σωστή και πλήρης αντιμετώπιση της κακοσμίας θα πρέπει να ξεκινά με μία επίσκεψη στον ειδικό που σε αυτή την περίπτωση είναι ο οδοντίατρος, ο οποίος θα εκτιμήσει την κατάσταση και θα μπορέσει να δώσει λύση στο πρόβλημα ή εάν υποκρύπτεται κάποια άλλη νοσολογική κατάσταση θα σας καθοδηγήσει σε περαιτέρω ιατρική παρακολούθηση.
Υπολογίζεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των περιπτώσεων της κακοσμία, περίπου το 80%-90%, έχει άμεση σχέση με την στοματική κοιλότητα και αντιμετωπίζεται από τον οδοντίατρο.

Χρήσιμες συμβουλές για την επίλυση του προβλήματος είναι:

• Καλή στοματική υγιεινή: το σχολαστικό βούρτσισμα των δοντιών δύο φορές την ημέρα, η χρήση μεσοδόντιων μέσων καθαρισμού (οδοντικό νήμα ή μεσοδόντια βουρτσάκια) καθώς και ο καθαρισμός του άνω μέρους της γλώσσας είναι το απόλυτο εργαλείο που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση της δυσάρεστης αναπνοής. 
• Καλή ενυδάτωση του στόματος: η καλύτερη ενυδάτωση, ώστε να διατηρηθεί η ισορροπία στο στόμα και το σάλιο, είναι η κατανάλωση νερού. Σε περίπτωση ρινίτιδας (π.χ. αλλεργική) ή σε άπνοια ύπνου ή ροχαλητό, η χρήση ενός ρινικού σπρέι βοηθά να διατηρούνται και οι ρινικές δίοδοι ενυδατωμένες.
• Καθαριότητα προσθετικών εργασιών: εάν η κακοσμία οφείλεται σε κινητές προσθετικές εργασίες (οδοντοστοιχίες) θα πρέπει να τηρηθούν ορισμένες απλές οδηγίες:
  – αφαίρεση της οδοντοστοιχίας μετά τη λήψη τροφής και καθαρισμός αυτής,
  – βούρτσισμα της οδοντοστοιχίας με οδοντόβουρτσα μετά τα κυρίως γεύματα,
  – εάν είναι δυνατόν αφαίρεση της οδοντοστοιχίας για 3-4 ώρες την ημέρα και
  – συντήρηση αυτής σύμφωνα με τις οδηγίες του οδοντιάτρου.
• Προσοχή στη διατροφή: αποφεύγουμε την υπερβολική κατανάλωση τροφών που έχουν έντονη μυρωδιά, όπως σκόρδο ή καφέ. Εμπλουτίζουμε την καθημερινή μας διατροφή με φρούτα κα λαχανικά, διότι περιέχουν νερό. Προσθέτουμε ελεγχόμενα υδατάνθρακες (π.χ. δημητριακά) στο διατροφολόγιό μας, ώστε να αποφύγουμε την κέτωση.
  Τροφές που μπορεί να βοηθήσουν στη διατήρηση μίας καθαρής αναπνοής είναι ροφήματα τσαγιού ή μέντας. Οι πολυφαινόλες τους τσαγιού είναι φυσικά εμπόδια για την ανάπτυξη των βακτηρίων.
• Επίσκεψη στον οδοντίατρο σε περιπτώσεις τερηδονισμένων δοντιών, νόσων των ούλων (ουλίτιδα ή περιοδοντίτιδα), αποστημάτων και άλλων καταστάσεων που μπορεί να προκαλούν ή να επιδεινώνουν την κακοσμία. Οι προληπικοί έλεγχοι στον οδοντίατρο είναι απαραίτητοι!